de dagen lengen

Blogopmaak

de dagen lengen

Thea van Hoof • 1 februari 2021

Het is 1 februari en nog volop winter, en toch zijn er veranderingen te bespeuren in de natuur. In het donkerste deel van de winter stonden de levensprocessen in alle planten op een heel laag pitje. Nu worden de dagen langzaamaan weer langer en sommige planten reageren daar op.

smeerwortel

Neem bijvoorbeeld de smeerwortel. Dit is een plant die in de grond overwintert: in de herfst sterven de bladeren af, waarbij ze al snel de kleur van de aarde aannemen en inderdaad goede voeding vormen voor het bodemleven. De plant verzamelt zijn krachten in de wortel, die onder de grond wacht op betere tijden. Het gaat nog een paar maanden duren voordat de smeerwortel zich weer bovengronds zal laten zien, want het is geen “vroege vogel”, maar toch zijn er nu al veranderingen gaande in de stofwisseling in de wortel. Uit onderzoek is gebleken dat het gehalte aan allantoïne, een belangrijke werkzame stof in de smeerwortel, hoger wordt na de winterzonnewende. Dat is de reden dat smeerwortel het beste geoogst kan worden in de maand februari: alle energie van de plant zit nog opgeslagen in de wortel en het allantoïnegehalte is het hoogst. Ik had me voorgenomen vandaag te beginnen met de oogst, maar nu is de grond nog keihard bevroren. Morgen nog maar eens proberen.

berkensap

Een ander product van de kruidentuin dat samenhangt met het langzaam lengen van de dagen, is het sap van de berkenboom. Sommige bomen reageren meer op daglengte dan op de temperatuur, maar voor de sapstroom in de berk zijn beide nodig: langer wordende dagen en vorstvrij weer. Dan komt de sapstroom op gang en gaan de knoppen aan de kale takken zwellen. De nieuwe blaadjes komen er aan. In deze korte periode, tussen de winterzonnewende en het uitlopen van de knoppen, kan het sap van de berk gewonnen worden. Met goed weer en de maan in de juiste positie, kan een boom liters sap per dag opleveren. Ga maar eens direct na een storm onder een berk staan: je wordt er nat van de druppels berkensap dat lekt uit alle afgebroken twijgjes. Ik gebruik voor de winning van het sap alleen grote bomen; jonge boompjes zou je kunnen uitputten als je ze al hun sap afneemt. Het is nu nog te koud, maar aan het einde van deze week ga ik een eerste poging doen. Het sap is erg bederfelijk en kan het best vers worden opgedronken. Ik gebruik het als basis voor een berkenelixer: ik laat in het sap de gedroogde blaadjes van dezelfde boom, bewaard van vorig jaar, trekken en maak er dan siroop van. Zo is het dubbel geconcentreerde essentie van berk en bovendien lang houdbaar.

Ondertussen moet ik ook nog flink aan de bak met de grote verhuizing van planten: de helft van de nieuwe “schaduwtuin” is ingeplant, de andere helft moet nog. Daarna moet ook de zonnetuin op de schop, want daar gaan een heleboel planten uit. Dat wil ik graag allemaal gedaan hebben vóór het begin van de lente op 21 maart, dus dat wordt even flink doorpakken. Gelukkig is de droogte hier in de Achterhoek voorbij: er staat zelfs weer een beetje water in de sloten.

< Ouder bericht Nieuwer bericht >

voortschrijdend inzicht....

door Thea van hoof • 29 december 2024

het wilgenbosje

kruid in het zonnetje: goudsbloem

door Thea van hoof • 5 augustus 2024

In de zomer wordt de kruidentuin beheerst door één plant, de goudsbloem. Fel oranje bloemen in lange rijen, afgewisseld met wat geel van het SintJanskruid of wijnruit, en veel groen van allerlei andere kruiden. Maar het oranje overheerst. De oogst is min of meer “binnen” maar de planten zullen nog een hele tijd bloeien. Je hoeft goudsbloem niet te gebruiken om er gezonder van te worden: alleen al het kijken naar die kleur maakt je vrolijk en dat is goed voor je! Ik gebruik goudsbloemen in diverse producten: goudsbloemzalf natuurlijk, goudsbloem huidolie maar het zit ook in littekenzalf en berken huidolie. Ik ken weinig planten die zo goed zijn voor de huid als deze! Wat er ook met de huid aan de hand is: goudsbloem is altijd goed. Geneeskrachtige planten bevatten werkzame inhoudsstoffen en sommige van die inhoudsstoffen zijn kleurstoffen: anthocyanen (blauw), flavonoïden(geel), xanthonen (ook geel). Ook in de goudsbloem is een deel van de helende werking op de huid, terug te voeren op de kleurstoffen in de plant. Daarom wil ik mijn goudsbloemen oogsten als ze zo oranje mogelijk zijn. Daarvoor kun je het beste de bloemen jong plukken: als de eerste bloemen open gaan is de kleur het meest intens. Wordt de plant wat ouder, dan wordt het oranje wat bleker. Vandaar dat ik zo jong mogelijk pluk. Als ik eenmaal genoeg geplukt heb, laat ik de planten verder hun gang gaan. Ze zullen blijven bloeien tot het gaat vriezen in het najaar, dus daar kan ik nog maanden van genieten. Goudsbloem is niet inheems in Nederland. De oorsprong ligt meer zuidelijk, in een milder klimaat zonder winterse vorstperiode. In dat klimaat kan goudsbloem het jaar rond bloeien (mogelijk is de naam Calendula afgeleid van kalender?) maar in Nederland is het een éénjarige, die in de winter verdwijnt. Op beschutte plekken in de bebouwde kom zie je ze wel eens overwinteren, maar hier in het open veld is dat nog nooit gebeurd. Geen nood: al die bloemen vormen heel veel zaden, die na de winter vanzelf kiemen. Meestal is het niet nodig om goudsbloem te zaaien in het voorjaar: dat heeft de plant zelf al gedaan. Maar ja, ik ben een tuinvrouw en ik wil graag zelf bepalen welke plant wáár komt te staan. Ik moet er ook langs kunnen lopen om te plukken, dus een paadje naast de goudsbloemen is belangrijk. Uiteindelijk zaai ik dus toch zelf, netjes in rijen. Of ik spit de spontaan opgekomen plantjes uit en plant ze in een rij terug op de plek waar ik ze hebben wil. Dit jaar liep het wat anders: door de nattigheid zijn er (nog steeds!) erg veel slakken die graag eten van pas ontkiemde goudsbloemplantjes. Ik heb tot drie keer toe opnieuw moeten zaaien. Pas toen het een paar dagen achter elkaar niet regende zodat het voor de slakken wat moeilijker wordt om overal naar toe te kruipen, kregen de goudsbloemplantjes de kans om dóór te groeien. En werd de tuin alsnog een feest van kleur.