Blogopmaak

onkruid

Thea van Hoof • 8 juli 2016

groeizaam weer

Als je de kruidentuin ziet liggen, valt er 1 ding meteen op: niet te vermijden en nadrukkelijk aanwezig: goudsbloemen! De tuin staat in volle bloei. Toen ik de goudsbloemen zaaide, heb ik een ruime afstand tussen de rijen aangehouden. Ik wilde tenslotte nog wel tussen de rijen door kunnen lopen om de bloemen te plukken. Maar de laatste weken is het zulk “groeizaam” weer geweest, met veel (héél veel) regen en redelijke temperaturen, dat de goudsbloemen flink zijn uitgestoeld en de paadjes helemaal zijn verdwenen. Dat maakt het plukken een beetje uitdagender.

knoopkruid

Natuurlijk is niet alleen de goudsbloem geweldig goed gegroeid. Ook de ongewenste kruiden (afgekort: onkruiden) zijn enorm gegroeid. De afgelopen twee weken was er geen dag zonder regen. Tot deze week; eindelijk was het een paar dagen achter elkaar droog. Het effect van al die nattigheid is een tuin, die overgroeid is met knoopkruid.
Knoopkruid is het meest gevreesde onkruid van Oost Nederland. Het wordt hier in de streek ook wel “stormkruid” genoemd, omdat het voor het eerst massaal opdook na de stormramp van Borculo, begin vorige eeuw. Het kruid schijnt letterlijk uit Amerika te zijn overgewaaid. Het zaad van knoopkruid is ieniemienie klein en licht, en de plant groeit binnen twee weken van een piepklein kiemplantje naar een breed uitgestoelde bos die op zijn beurt al weer bloeit en zaad vormt. Vandaar dat twee weken niet schoffelen (vanwege de regen) leidt tot een knoopkruid-tuin. De meeste “gewenste” kruiden zijn nu zo groot dat ze er niet van wakker liggen. Goudsbloem, echinacea en smeerwortel zijn veel groter dan knoopkruid en hebben er weinig last van. Maar de kleinere planten, zoals de arnica, de viooltjes en de jonge lavendel, gingen aardig schuil onder een deken van groen. De knoopkruidplanten met wortel en al uittrekken was deze week geen optie. De grond was nog zo verzadigd van vocht, dat de wortelkluiten te veel grond vasthielden. Als je onder deze omstandigheden onkruid gaat uittrekken en afvoeren, voer je je halve tuin mee af. Ik heb er voor gekozen de onkruidplanten direct boven de wortel af te knippen met een snoeischaar, en de wortel gewoon te laten zitten. Ik heb heel wat uren op mijn knieën in de tuin doorgebracht! En nu maar hopen dat ze niet opnieuw uitlopen. Op deze manier heb ik nu de helft van de kruidentuin weer “knoopkruidvrij” gemaakt. De andere helft volgt hopelijk volgende week. Het leverde in elk geval heel veel kruiwagens vol goed vers groen materiaal op voor de composthoop.

Knoopskruid

Wat is het toch jammer dat onze inheemse konijntjes (daar zijn er dit jaar ook erg veel van!) geen Amerikaans knoopkruid lusten! Het is een kruid zonder natuurlijke vijanden. En dat terwijl het gewoon eetbaar is…


Onkruid is trouwens niet alleen maar een probleem. Het kan ook een functie hebben in de tuin. Zeker de overvloedige regen en de hagelbuien van de afgelopen tijd, zijn erg belastend voor de bodem. Waar de bodem onbedekt was, zie je nu nog precies waar de plassen hebben gestaan. De verschillende materialen waaruit de bodem is opgebouwd, zijn door het stilstaande water uit elkaar geraakt. De bovenlaag van de grond is bovendien hard ingedroogd en vertoont zelfs scheuren. Begroeiing is de beste bescherming tegen dit verval van de bodemstructuur. Daar is dat knoopkruid toch wel goed voor geweest.

melde

Een ander onkruid dat ik veel tegenkom, is melde. Wel inheems. Melde houdt van omgewoelde grond. Je komt het altijd vooral het eerste jaar tegen in nieuw aangelegde tuinen. In de kruidentuin stonden er ook een aantal, die een belangrijke functie hadden: ze traden op als gastheren voor lieveheersbeestjes. Melde is erg gevoelig voor zwarte bladluis. Lieveheersbeestjes eten graag bladluis. Dus een aangetaste meldeplant her en der maakt de tuin aantrekkelijk voor lieveheersbeestjes. Zo heb ik altijd een legertje van deze kleine bondgenoten paraat, mocht er eens bladluis optreden in een “gewenste” plant.

Intussen bloeit er zo veel in de kruidentuin, dat ik voortdurend bloemen aan het plukken ben: goudsbloemen, Sint-Janskruidbloemen, de eerste bloemen van Echinacea purpurea, af en toe een verlate bloem van arnica, de lavendel en ook: veel, heel veel lindebloesem. De linde bloeit. Dat kun je zien, ruiken én horen. De hele boom zit vol met bijen, hommels en ander zoemend gedierte, dat mee profiteert van deze nectarbom. Ik droog de lindebloesem om hem te gebruiken in kruidenthee. Erg lekker en bovendien kalmerend en koortswerend.


door Thea van hoof 29 december 2024
het wilgenbosje
door Thea van hoof 5 augustus 2024
In de zomer wordt de kruidentuin beheerst door één plant, de goudsbloem. Fel oranje bloemen in lange rijen, afgewisseld met wat geel van het SintJanskruid of wijnruit, en veel groen van allerlei andere kruiden. Maar het oranje overheerst. De oogst is min of meer “binnen” maar de planten zullen nog een hele tijd bloeien. Je hoeft goudsbloem niet te gebruiken om er gezonder van te worden: alleen al het kijken naar die kleur maakt je vrolijk en dat is goed voor je! Ik gebruik goudsbloemen in diverse producten: goudsbloemzalf natuurlijk, goudsbloem huidolie maar het zit ook in littekenzalf en berken huidolie. Ik ken weinig planten die zo goed zijn voor de huid als deze! Wat er ook met de huid aan de hand is: goudsbloem is altijd goed. Geneeskrachtige planten bevatten werkzame inhoudsstoffen en sommige van die inhoudsstoffen zijn kleurstoffen: anthocyanen (blauw), flavonoïden(geel), xanthonen (ook geel). Ook in de goudsbloem is een deel van de helende werking op de huid, terug te voeren op de kleurstoffen in de plant. Daarom wil ik mijn goudsbloemen oogsten als ze zo oranje mogelijk zijn. Daarvoor kun je het beste de bloemen jong plukken: als de eerste bloemen open gaan is de kleur het meest intens. Wordt de plant wat ouder, dan wordt het oranje wat bleker. Vandaar dat ik zo jong mogelijk pluk. Als ik eenmaal genoeg geplukt heb, laat ik de planten verder hun gang gaan. Ze zullen blijven bloeien tot het gaat vriezen in het najaar, dus daar kan ik nog maanden van genieten. Goudsbloem is niet inheems in Nederland. De oorsprong ligt meer zuidelijk, in een milder klimaat zonder winterse vorstperiode. In dat klimaat kan goudsbloem het jaar rond bloeien (mogelijk is de naam Calendula afgeleid van kalender?) maar in Nederland is het een éénjarige, die in de winter verdwijnt. Op beschutte plekken in de bebouwde kom zie je ze wel eens overwinteren, maar hier in het open veld is dat nog nooit gebeurd. Geen nood: al die bloemen vormen heel veel zaden, die na de winter vanzelf kiemen. Meestal is het niet nodig om goudsbloem te zaaien in het voorjaar: dat heeft de plant zelf al gedaan. Maar ja, ik ben een tuinvrouw en ik wil graag zelf bepalen welke plant wáár komt te staan. Ik moet er ook langs kunnen lopen om te plukken, dus een paadje naast de goudsbloemen is belangrijk. Uiteindelijk zaai ik dus toch zelf, netjes in rijen. Of ik spit de spontaan opgekomen plantjes uit en plant ze in een rij terug op de plek waar ik ze hebben wil. Dit jaar liep het wat anders: door de nattigheid zijn er (nog steeds!) erg veel slakken die graag eten van pas ontkiemde goudsbloemplantjes. Ik heb tot drie keer toe opnieuw moeten zaaien. Pas toen het een paar dagen achter elkaar niet regende zodat het voor de slakken wat moeilijker wordt om overal naar toe te kruipen, kregen de goudsbloemplantjes de kans om dóór te groeien. En werd de tuin alsnog een feest van kleur.
door Thea van hoof 6 juni 2024
tuinieren na de zondvloed
door Thea van hoof 15 maart 2024
dilemma
door Thea van hoof 29 december 2023
midwinter 2023
door Thea van hoof 3 november 2023
Herfst in de kruidentuin
door Thea van hoof 3 augustus 2023
Tuinieren in een ouderwetse Nederlandse zomer
door Thea van hoof 13 juni 2023
enkele principes uit de permacultuur in de kruidentuin
door Thea van hoof 27 maart 2023
Betula alba
door Thea van hoof 3 januari 2023
midwinter
Meer posts
Share by: