kruid van de maand: guldenroede

Blogopmaak

kruid van de maand: guldenroede

Thea van hoof • 11 augustus 2022

Het is half augustus en veel kruiden in de kruidentuin zijn over hun hoogtepunt heen. Stond de lente in het teken van de jonge groene blaadjes, en lag de nadruk in de eerste helft van de zomer op bloemen en geurige kruiden, zo in de tweede helft van de zomer is er niet zo veel te oogsten voor mij.
Toch zijn er enkele interessante planten die juist in deze tijd van het jaar op hun best zijn. In deze omgeving (Achterhoek) vallen de goudgele bloempluimen van de guldenroede op in wegbermen en bosranden.

Helaas zie je hier in het wild bijna uitsluitend de uitheemse Canadese guldenroede (Solidago canadensis). Deze invasieve exoot is een blijvertje in ons landschap, en hij is prachtig om te zien en prima te gebruiken als snijbloem in een vaas. Toch is het jammer dat we de inheemse "echte" guldenroede zo weinig zien; hij is namelijk veel krachtiger in zijn werking dan de Canadese variant.

De "echte" guldenroede heet in vakjargon Solidago virgaurea en het is een krachtig nierstimulerend kruid. Hij wordt best groot (maar net niet zo groot als zijn Canadese neef) en heeft ook pluimen met goudgele bloemen. De bladeren van beide soorten lijken sprekend op elkaar (het is tenslotte familie), maar de bloempluim is gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. De bloempluim van de Canadese guldenroede heeft een ruitvorm en de bloemen zijn goudgeel. De inheemse guldenroede heeft meer langwerpige, cylindervormige bloempluimen. De bloemen hebben wel een donkergeel hartje, maar de bloemblaadjes zijn helder lichtgeel, bijna lichtgevend. We noemen deze kleur "sulfurgeel", naar de kleur van zwavel. Bloemen die deze kleur vertonen hebben vaak, net als zwavel, een sterk reinigend effect op het lichaam. Het lichaam heeft heel wat systemen die er op gericht zijn om de lichaamsvloeistoffen zuiver en constant te houden, en daarvan zijn de nieren een goed voorbeeld: de nieren scheiden overtollig water uit en daarin opgelost gaan allerlei afvalproducten mee, waar je lichaam van af moet. Dat stroomt dus samen met je urine lekker weg uit je lijf; opgeruimd staat netjes.

Als je lichaam om wat voor reden dan ook moeite heeft met het uitscheiden van water (oedeem, hoge bloeddruk) of afvalstoffen (denk vooral aan urinezuur, dat betrokken is bij allerlei gewrichtsaandoeningen), dan kan het nuttig zijn de nieren een handje te helpen. Veel kruiden zijn hiervoor te gebruiken, zoals bijvoorbeeld brandnetel, berkenblad of heermoes, maar de echte guldenroede is hier wel de kampioen. Wil je huisarts je plaspillen voorschrijven? Probeer het dan eerst eens met een kuurtje guldenroedethee. Dit kruid werkt zo sterk op de nieren, dat ik niet zou aanraden om het continu te gebruiken. Af en toe een kuur is prima; voor langdurig gebruik zijn andere kruiden (zie hierboven) beter geschikt. En wat zo mooi is aan het gebruik van kruiden: het forceert nooit. Bij een plaspil zal je lichaam meer urine gaan produceren, of dat nou gunstig is of niet. Bij guldenroede bepaalt het lichaam nog altijd zelf of het wel of niet méér vocht gaat uitscheiden; ga je van guldenroedethee niet méér plassen, dan had je lichaam de guldenroede (en ook de plaspil) niet echt nodig.

< Ouder bericht Nieuwer bericht >

voortschrijdend inzicht....

door Thea van hoof • 29 december 2024

het wilgenbosje

kruid in het zonnetje: goudsbloem

door Thea van hoof • 5 augustus 2024

In de zomer wordt de kruidentuin beheerst door één plant, de goudsbloem. Fel oranje bloemen in lange rijen, afgewisseld met wat geel van het SintJanskruid of wijnruit, en veel groen van allerlei andere kruiden. Maar het oranje overheerst. De oogst is min of meer “binnen” maar de planten zullen nog een hele tijd bloeien. Je hoeft goudsbloem niet te gebruiken om er gezonder van te worden: alleen al het kijken naar die kleur maakt je vrolijk en dat is goed voor je! Ik gebruik goudsbloemen in diverse producten: goudsbloemzalf natuurlijk, goudsbloem huidolie maar het zit ook in littekenzalf en berken huidolie. Ik ken weinig planten die zo goed zijn voor de huid als deze! Wat er ook met de huid aan de hand is: goudsbloem is altijd goed. Geneeskrachtige planten bevatten werkzame inhoudsstoffen en sommige van die inhoudsstoffen zijn kleurstoffen: anthocyanen (blauw), flavonoïden(geel), xanthonen (ook geel). Ook in de goudsbloem is een deel van de helende werking op de huid, terug te voeren op de kleurstoffen in de plant. Daarom wil ik mijn goudsbloemen oogsten als ze zo oranje mogelijk zijn. Daarvoor kun je het beste de bloemen jong plukken: als de eerste bloemen open gaan is de kleur het meest intens. Wordt de plant wat ouder, dan wordt het oranje wat bleker. Vandaar dat ik zo jong mogelijk pluk. Als ik eenmaal genoeg geplukt heb, laat ik de planten verder hun gang gaan. Ze zullen blijven bloeien tot het gaat vriezen in het najaar, dus daar kan ik nog maanden van genieten. Goudsbloem is niet inheems in Nederland. De oorsprong ligt meer zuidelijk, in een milder klimaat zonder winterse vorstperiode. In dat klimaat kan goudsbloem het jaar rond bloeien (mogelijk is de naam Calendula afgeleid van kalender?) maar in Nederland is het een éénjarige, die in de winter verdwijnt. Op beschutte plekken in de bebouwde kom zie je ze wel eens overwinteren, maar hier in het open veld is dat nog nooit gebeurd. Geen nood: al die bloemen vormen heel veel zaden, die na de winter vanzelf kiemen. Meestal is het niet nodig om goudsbloem te zaaien in het voorjaar: dat heeft de plant zelf al gedaan. Maar ja, ik ben een tuinvrouw en ik wil graag zelf bepalen welke plant wáár komt te staan. Ik moet er ook langs kunnen lopen om te plukken, dus een paadje naast de goudsbloemen is belangrijk. Uiteindelijk zaai ik dus toch zelf, netjes in rijen. Of ik spit de spontaan opgekomen plantjes uit en plant ze in een rij terug op de plek waar ik ze hebben wil. Dit jaar liep het wat anders: door de nattigheid zijn er (nog steeds!) erg veel slakken die graag eten van pas ontkiemde goudsbloemplantjes. Ik heb tot drie keer toe opnieuw moeten zaaien. Pas toen het een paar dagen achter elkaar niet regende zodat het voor de slakken wat moeilijker wordt om overal naar toe te kruipen, kregen de goudsbloemplantjes de kans om dóór te groeien. En werd de tuin alsnog een feest van kleur.